Artikel van Martine den Hoedt en Waltje jager

45 Jaar? Naar de overgangconsulent!

Prof. Angela Maas schreef een belangrijk artikel over cardiovasculaire gezondheid na de overgang, de relatie met obstetrische problemen en bepaalde gynaecologische aandoeningen (Maas ea European Heart Journal (2021) 42, 967–984). Zij beschrijft dat het lagere oestrogeengehalte na de overgang samenhangt met veranderde vaatfunctie, verhoogde ontstekingsreacties, up-regulering van andere hormonale systemen zoals het renine-angiotensine-aldosteronsysteem (RAAS), het sympathisch zenuwstelsel en verlaagde stikstofoxidewerking op de vaatverwijding. Zolang er nog geen plaque is in de vaten heeft oestrogeen een vaatverwijdende werking. Als de vaten stijver worden en er plaque is ontstaan is deze werking er niet meer.

Risicofactoren

Door chronische ontsteking en oxidatieve stress neemt insulineongevoeligheid toe. Het “slechte cholesterol” LDL stijgt na de overgang en het “goede cholesterol” HDL daalt dan iets. De bloeddruk stijgt na de overgang waarschijnlijk door een combinatie van deze factoren. Auto-immuunziekten komen meer voor bij vrouwen dan mannen en geven een verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Een verlaagd oestrogeengehalte wordt geassocieerd met een lager energieverbruik, dus gewichtstoename bij dezelfde calorie inname. Vrouwen die veel last van vasomotore klachten hebben in de overgang, zoals opvliegers en nachtzweten, hebben een meer overactief sympathisch systeem dan de vrouwen zonder deze klachten. Ook is de kans op diabetes verhoogd bij ernstige vasomotore klachten. Regelmatige lichaamsbeweging heeft een gunstig effect op vasomotore klachten en de kwaliteit van leven.

POI

Vrouwen met premature ovariële insufficiëntie (POI), dus een overgang voor de leeftijd van 40 jaar, hebben een kortere levensverwachting door verhoogde kans op hart- en vaatziekten en osteoporose. Er is ook een verhoogde kans op diabetes, hypertensie en metabool syndroom. Het advies is behandelen met menopauzale hormoontherapie (MHT) tot ten minste de gemiddelde menopauzeleeftijd van 51 jaar.

Zwangerschap en anticonceptie

Vrouwen met meerdere miskramen hebben een vergrote kans op ischemische hartziekten en beroerte. Ook vroeggeboorte en groeiachterstand geeft bij de vrouw grotere kans op hart- en vaatziekten. Hypertensie in de zwangerschap komt voor bij 5-10% van de zwangerschappen. Vrouwen die eerder in de zwangerschap hoge bloeddruk hebben gehad hebben een verhoogde kans op hypertensie na de overgang. Ook geeft het een verhoogd risico op hart- en vaatziekten waaronder hartfalen en vasculaire dementie. Deze vrouwen hebben vaker een overactief sympathisch systeem. Ook zwangerschapsdiabetes geeft een verdubbeling van het risico op hart- en vaatziekten.Orale anticonceptie met ethinylestradiol is gecontra-indiceerd bij vrouwen met trombose of beroerte of andere hart- en vaatziekten, ook bij rokers ouder dan 35 jaar, bij obesitas en hoog cholesterol.

Preventie

Hoe kan de individuele vrouw op tijd gewaarschuwd worden voor de risico’s die ze loopt? Hoe weet een vrouw met een hormoonspiraal die niet ongesteld wordt wanneer zij in de overgang is? Hoe weet zij dat de leeftijd van haar menopauze invloed heeft op de kans op bijvoorbeeld een hartinfarct of hartfalen? De kans op osteoporose of diabetes? Hoe weet ze wanneer ze met tijdig gebruik van hormoontherapie haar levenskwaliteit maar ook gezondheid kan bevorderen? De gynaecoloog die destijds haar zwangerschap begeleidde heeft mogelijk iets gezegd over het belang van bloeddruk meten of bloedsuikercontroles. Heeft ze nog dezelfde huisarts als eerder die haar helpt herinneren aan de controles? Bij wie kan ze terecht voor de juiste en persoonlijke informatie? Ons voorstel zou zijn om alle vrouwen van 45 jaar een consult bij de (verpleegkundig) overgangsconsulent (menopauzeverpleegkundige) aan te bieden. Samen kan dan de (obstetrische) voorgeschiedenis in kaart gebracht worden, de menopauzale status en bloeddrukcontrole met evt. lipiden – en glucosecontrole. Ook de vrouwen met een hormoonspiraal die niet ongesteld worden, en vaak niet weten dat ze in de overgang zijn, worden zo niet gemist. Er is tijd en aandacht voor het geven van informatie en uitleg over de overgang en overgangsklachten. Hieruit kan een advies ontstaan en kan de vrouw

voorgelicht worden over mogelijk te verwachten overgangsklachten. Naast advies is er uitgebreid aandacht voor gezondheidsrisico’s en preventie. Zo nodig kan een doorverwijzing volgen, naar de huisarts of de specialist.

“Had ik dit maar veel eerder geweten” hoeft dan niet meer zo vaak geroepen te worden. Waltje Jager, gynaecoloog

Martine den Hoedt, overgangsconsulent

DUP-2022-0044

handelsmerken van Mylan Inc., een bedrijf van Viatris. Laatst bijgewerkt: 4 augustus 2022